Հայն ապրում, ստեղծագործում է իր հայրենի հողում՝ այն սիրով ու գուրգուրանքով անվանելով Մայր Հայաստան: Այսօր Սփյուռքում ապրող հայերը, իրենց միտքը, հոգին և սիրտը միաձուլելով հարազատ, մայրենի, քրիստոնյա խոսքին, Մայր Հայաստանն ամբողջացնող ուժն են: Տիր աստծո յոթնա գույնից ծիածանվում և հզորանում է եռագույնը՝ խառնվելով հավերժության շրջապտույտին, որի առանցքում դրված է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցով և Սուրբ Սահակ Պարթևով խաչվող փրկությունը: Նրանց միության արգասիքը հայոց այբուբենն է, որ վահան դարձավ դարերի դեմ՝ ծնելով գրի, խաչի ու սրի զինվորները: Մաշտոցյան գրերից հետո ծաղկեց ամբողջ հայ մշակույթը, հոգևոր կյանքը, մատենագրությունը, կրթական գործը: Թվարկենք անուններ՝ Դավիթ Անհաղթ, Գրիգոր Նարեկացի, Եղիշե, Մովսես Խորենացի: Գործող առաջին դպրանոցներից էին Տաթևի և Գլաձորի համալսարանները: Թարգմանված առաջին գրքի՝ Աստվածաշնչի լույսը և առաջին նախադասության՝ «Ճանաչել զիմաստություն և զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ», խորհուրդը ծավալվեցին՝ հիմք դառնալով հայալեզու դպրության, հոգևոր և աշխարհիկ գրականության թարգմանության, ինքնուրույն գրականության ստեղծման համար, որի պտուղները, ինչպես հրահատ, արնագույն, աշխարհն իր մեջ բովանդակող նռներ, այսօր էլ սնում են հայ Մտքի և Հոգու ավիշը՝ շարունակելով 5-րդ դարի Մեծերի, ինչպես նաև Հովհաննես Թումանյանի, Արշակ Չոպանյանի, Վահան Տերյանի, Եղիշե Չարենցի անմահ գործը: